TİHEK, noterlik işlemleri sırasında yalnızca yaş gerekçe gösterilerek sağlık raporu istenmesini "yaş temelli ayrımcılık" saydı ve 100 bin TL idari para cezası uyguladı.
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), bir noterlikte 65 yaş üstü bir yurttaştan vekaletname işlemi sırasında "akli meleke raporu" talep edilmesini ayrımcılık olarak değerlendirdi. Kurum, rapor talebinin hiçbir somut gerekçe olmadan, yalnızca yaşa dayalı olarak istenmesini "keyfi, orantısız ve ayrımcı bir uygulama" olarak nitelendirerek sorumlu noter hakkında 100 bin TL idari para cezasına hükmetti.
65 yaş üstüne rutin rapor talebi hukuka aykırı
TİHEK: "Yaşlılık tek başına şüphe gerekçesi olamaz"
Karara konu olayda başvuran kişi, vekaletname düzenletmek için gittiği Kadıköy'deki bir noterlikte, 65 yaş ve üzerindekilerden sağlık raporu istendiği söylenerek işlemden geri çevrildiğini belirtti. Başvuran, üniversitede dekanlık yaptığını, profesör olduğunu ve muayenehane işlettiğini beyan etmesine rağmen işlem yapılmadı.
TİHEK'in incelemesinde, noterliğin başvuran hakkında hiçbir somut şüphe, ihbar, davranış veya tutanak sunamadığı; rapor talebinin yalnızca yaş nedeniyle sistematik şekilde istendiği tespit edildi.
Türkiye Noterler Birliği'nin görüşü de dosyaya yansıdı. Birlik, 2003 tarihli genelgelerinde "65 yaş üstünden rutin rapor istenmesinin ayrımcı uygulama olduğu" yönündeki kararı hatırlatarak, raporun ancak kişinin davranışları işlem yapma ehliyeti konusunda ciddi şüphe uyandırıyorsa talep edilebileceğini bildirdi.
Kararda, Noterlik Kanunu Yönetmeliği'nde, yaşlılığı nedeniyle hukuki işlem yeteneğinden şüphe edilen kişilerden sağlık raporu istenmesinin amacının işlemin sıhhati ve hukuki güvenliğin sağlanması olduğuna yer verildi.
Ancak yönetmelikte belirtilen kriterler doğrultusunda ön değerlendirme yapılmaksızın başvurandan sağlık raporu talep edilmesinin ayrımcı ve keyfi bir uygulama olduğu, başvurana orantısız bir yük getirdiği ve dolayısıyla ölçülü ve orantılı olmadığı vurgulandı
"Noterlik keyfi uygulama yapamaz, şüphe somutlaştırılmalıdır"
Kamu hizmeti niteliği vurgusu
TİHEK'in kararında noterlik hizmetlerinin kamusal niteliği nedeniyle, bir yurttaşın sırf yaşı nedeniyle işlemden men edilmesinin:
- kişinin onurunu zedelediği,
- özerkliğine müdahale niteliği taşıdığı,
- yaş ayrımcılığına yol açtığı,
- kişiyi maddi ve manevi olarak zor durumda bıraktığı,
belirtildi.
Kararda ayrıca şu tespit dikkat çekti:
"Başvurandan yapılan görüşme sırasında fiil ehliyetine ilişkin hiçbir somut şüphe tespit edilmeden rapor talep edilmesi, başvurana orantısız külfet yüklemiş, yaş temelli ayrımcılık yasağını ihlal etmiştir."
Notere 100 bin TL idari para cezası
TİHEK, noter tarafından ileri sürülen "hukuki güvenliği sağlama" gerekçesinin yeterli olmadığına hükmetti; yaşın tek başına akıl sağlığı şüphesi yaratmayacağını belirtti.
İhlalin ağırlığı dikkate alınarak eski Kadıköy . Noteri A.B.K. hakkında 100.000 TL idari para cezası uygulanmasına karar verildi.
Karar emsal niteliğinde
"Yaşlılık = işlem yapamaz" algısına yasal fren
Son dönemde yurttaşlardan sık sık "noterlerin 65 yaş üstüne otomatik olarak sağlık raporu dayatması" yönünde şikayetler geliyordu. TİHEK'in bu kararı, noterliklerdeki keyfi rapor uygulamalarına karşı emsal niteliği taşıyor.
Kararla birlikte:
Noterler yaş nedeniyle rutin rapor isteyemeyecek,
Şüphe varsa bu şüphenin somutlaştırılması,
Gerekçenin tutanak altına alınması,
Kişinin işlem ehliyetinin ön değerlendirmeyle belirlenmesi gerekecek.
Karara itiraz yolu açık
TİHEK'in 18 Eylül 2025 tarihli ve oy birliğiyle aldığı karara karşı, tebliğden itibaren 60 gün içinde Ankara İdare Mahkemesi'ne başvuru yapılabiliyor.
