Nüfus ve seçmen dağılımı

50 milyon seçmenin yarısı 10 il merkezinde, diğer yarısı ise 71 il, 766 ilçe merkezi ve 34 bin 533 köyde oturmaktadır.

2010 nüfusuna göre oluşturulan son seçmen kütüğü ilçe ve il sayıları listesini Yüksek Seçim Kurulu (YSK) geçen hafta başında açıklamıştı. Geçen yazımda, yeni açıklanan seçmen sayılarından bahsetmiştim; bugün de bazı verileri okuyucuma sunacağım. 

Son beş yıl seçmen ve nüfus sayısı
2007 seçmen kütükleri, ilçe seçim kurulları tarafından bir önceki, 2004 yerel seçimi öncesinde yazılıp askıya çıkan seçmen kütüğü ve sandık seçmen listeleri esas alınarak güncelleştirildi ve bulunan sonuç ilan edildi: Seçmen kütüğünde, 42 milyon 571 bin seçmen vardı.
2008 yılı ocak ayında ilk kez Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’yle (ADNKS) bulunan sayım sonucu ilan edildi: 2007 Nüfusu, 70 milyon 586 bindi.
ADNKS verilerinden yararlanılarak hazırlanan ilk seçmen kütüğü, Aralık 2008’de askıya çıkarıldı ve 2009 Mahalli İdareler seçimlerinde bu listeler kullanılarak oy verildi.
Tablo (1)’de son beş yılın nüfusları ve üç seçimdeki seçmen sayıları ve yüzdeleri verilmiştir. 

ADNKS ile çıkan tartışma
2008 yılında çıkan tartışma hatırlanacaktır: 2007’den 2009’a gelirken 6 milyonluk seçmen artışı nereden çıkmıştır? O zaman yazdığımız gibi, bu iki seçmen sayısı ve nüfusun ikisi de yanlıştır, çünkü ADNKS ile yeni bir sisteme geçilmiş, bu sistemde de hatalar yapılmıştır! Ben nüfus sayısının da ve bundan türetilen seçmen sayısının da yıllar içinde düzeleceğine inanmaktayım.
Her yıl nüfus ve seçmen sayılarında ‘gerçek’ değere yaklaşıldığını Tablo (1) göstermektedir.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) nüfus projeksiyonu ile son dört yılın ADNKS sayıları arasında, yaklaşık 3 milyon fark vardır. Sadece bu veri bile, nüfus sayısında gerçeğe henüz yaklaştığımızı göstermektedir.
Son üç seçimde, seçmen kütüklerine yazılı seçmen sayılarının nüfus sayılarına yüzdesini gösteren Tablo (2)’ye bakarsak çok önemli bulgularla karşılaşırız: 

Seçmen oranı yükseliyor
Bunların başında seçmen oranının her bölgede yükselmekte oluşu gelmektedir. Bu bulgu, nüfus ve seçmen yazımında doğruya yaklaşmakta olduğumuzu gösteren değerlerden bir diğeridir.
Yükselme iki unsuru kapsamaktadır: Biri nüfus ve seçmen sayılarının geçen yıllara göre düzelmesi nedeniyle oluşan artı fark; diğeri de 18 yaşından küçük olanların oranının küçülmesidir.
Seçmenin nüfusa oranının 1’den farkı, 18 yaşından küçüklerin oranını göstermektedir. Henüz kesin bir yorum yapacak kadar sayı dizisine sahip olmasak da, doğu bölgelerinde de 18 yaşından küçükler oranında azalma eğilimi başladığı söylenebilir. Bilindiği gibi, ailenin çocuk sayısı, yoksulluk ve yaşam kalitesine bağlı bir göstergedir. Gelişmiş bölgelerde çocuk sayısının düşmekte olduğu biliniyordu, bu tabloda, doğu bölgelerimizde de aynı yönde değişim başladığını görüyoruz. 

Yerleşim yerlerinin dağılımı
Ülkemizde 957 ilçe vardır. İlçelerin bir kısmı 16 büyükşehir sınırları içindeki ilçelerdir. Tablo (3)’te ilçelerin illere dağılımı özetlenmiştir.
Seçmenlerin ilçelere dağılımına bakarsak kentleşmenin yarattığı sorunlar görülmeye başlanır.
766 ilçenin toplam nüfusu 17 milyon 765 bindir. Geriye kalan 81 il merkezinde, toplam seçmenin yüzde 65’i olan 32 milyon 565 bin seçmen oturmaktadır.
İl merkezleri ve köyleri ortalama nüfusu 400 bin 303; il merkezleri dışındaki ilçelerin ortalama nüfusu ise 23 bin 192’dir. 

10 büyük kentte yüzde 50 oturuyor
Ankara, İzmir, Bursa, Adana, Antalya, Konya, Mersin, Kocaeli, Gaziantep illerinin her birinin seçmen sayısı bir milyonu geçmektedir. Bu kentlerimiz ve bağlı köylerinde, toplam seçmenin yarısı (yüzde 50’si), 24 milyon 942 milyon seçmen oturmaktadır. Diğer yarısı ise bütün yurda dağılmış 71 il, 766 ilçe merkeziyle, 34 bin 533 köy sakinidir.
Bu sayıların nasıl oluştuğunu, son 40 yıllık kentleşmeyi inceleyerek anlayabiliriz.

(Radikal Tartışı-Yorum 09.05.2011)