Atatürkçülük ya da Kemalizm; tam bağımsızlıktan yana, antiemperyalist, ulusalcı, laik ve halkçı-devletçi çizgisiyle ilerici-toplumcu bir modeldir. Kamu yararı içeren “Altı Ok” simgeli, evrensel nitelikli Cumhuriyet ve devrim ideolojisidir. Tarihsel seyirde, yakın öğretiler üzerinde farklı yorumlarla yükselerek, ‘kendisine özgü’ ideolojik kimliğe ulaşmıştır.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ertuğrul KAZANCI/Eğitimci-Hukukçu
İdeoloji sözcüğü; felsefe, ekonomi ve sosyolojide değişik anlamlarda kullanılmışsa da siyasal bir yüklendirmeyle; ‘kurallaşmış düşünsellik’ karşılığı alır. Filozof Traccy’nin tanımı baskın görüştür: “İdeoloji; düşünceleri etkileyen bilimsellikle, toplumsal yararlı tutumların zincirlenerek düzenlenmesidir”. İdeoloji; politik, sosyo-ekonomik, kültürel, hukuksal, estetik, moral, deneyimsel ve maddesel değerler içermelidir.‘Öğreti’den ayrılmalıdır. Öğreti yani doktrin; bilim ve felsefede, toplumcu görüşün oluşturulması için saptanan sistemli ilkelerin safhalaşmasıdır. O hâlde ideoloji; kamu yararlı, bilimsel öğretilere tümden ulaşan, kurallaşmış siyasal düşüncelerin somut düzenidir.
İdeolojideki; düşünyapı, bilimsel ve akla dayalı tasarımlarla kesinleşmiş öğeler, gelişigüzel kullanımlara hedef olmamalıdır.’İdeoloji’ olarak öne sürülen kapitalizm ve merkantilizmin, liberalizm perdeli sunuları, emperyalist dışa vurumlardır. Ekonomist Dengelidge: “Liberalizm, kapitalizmin merkez bankası ve iktisadi suçlara özgürlüğüdür” der. Kapitalist cebri aygıtsallık olan Faşizm, yıllarca ideoloji sayılmıştır. Siyaset bilimci Duverger’e göre;”Faşizm, bir ideoloji değildir; çünkü efsanelerle içli-dışlı olan kapitalist sistemin uygulaması ve liberalizmin ayağıdır”
“Büyük burjuvaziye devletçe mali destek verilmesini” öneren ve koloni edinmeyle değerli madenlere ulaşarak sermaye birikimi öğütleyen görüş ‘Merkantilizm’dir. Merkantilizm’in, Adam Smith eliyle biçimlenen: ”Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler” sloganlı kapitalist ekonomi açı; büyümenin, piyasa mekanizmalarına ilişkin kılınmasıdır. Öyleyse hepsi; kamu yararından yoksun, ‘ekonomik-politik’ kâr modelleridir. ‘Marksizm’ ise bilim, akıl ve kamu yararı açısından bir ideolojidir. Çünkü ;”İnsanlığın kurtuluşu” teorisine dayanan, deneyimlerden sonuçlar çıkaran siyasal, sosyo-ekonomik ve felsefi bütünlük taşımaktadır. Marksizm de önceki toplumcu öğretilerden etkilenmiştir.
Atatürkçülük:
Kamu yararlı özgün düzenlemedir.”Biz, bizi yutmak isteyen kapitalizme ve bizi mahvetmek isteyen emperyalizme karşı bir meslek izleyenleriz” ilkesi, asli kurucu iradenin temel beyanıdır (*).1937’de Atatürk tarafından kaleme alınan el yazılı ifade, ideolojik “Kemalizm” sözcük ve ilkelerini içermektedir (**). Her iki sözcük de özdeştir. Kemalist düşünce, “Altı Ok” açılımında; Cumhuriyetçi, ulusalcı, halkçı, devletçi, laik ve devrimcidir. Anahtar ilke, “sürekli” devrimciliktir. Önceki sosyo-ekonomik gelişmelerden esinlenen ama bağımsız bir özgünlüğe ulaşabilen karakterdedir. Totaliterlikten uzak ve çoğulcudur. Sömürülmüş insanlığın ulusal demokratik devrimlerini ayağa kaldıran özdedir.
1925 ve 1930’lardaki “Terakkiperver Cumhuriyet” ve “Serbest” partilerden biri iç isyanlar ve suikastlara, diğeri kargaşalara koşmamış mıdır? Birisi mahkemece kapatılırken öteki kendisini dağıtmamış mıdır? Yasal olanağa karşın, rejimin devrimci ruhundan çekinilerek karşıt partiler yoksa sorumluluk nerededir? 1945’de çok partili yeni ortam hazırlanmamış mıdır? Bunlar ve uzantılarının, halkçı demokrasideki payları neler olmuştur?
Atatürkçülük; güçlü kamu girişimciliği öncülüğünde; eğitim, hukuk, sağlık, çalışma ve barınma yaşamını iyileştirmek isteyen yaklaşımdır. 1936’daki İş yasasıyla, toplum düzenini emeğe ve hukuka dayandırmak isteyen yapı önemsenir.“Ülke ekonomisini devletin eline bırakan” bir anlayışı giderek kesinleştirir(***). Cumhuriyet tarihinin %9’luk en yüksek ekonomik büyüme hızı, İnönü hükümetlerinin 5 yıllık kalkınma planlarında halkçı-devletçi başarının göstergesi olur.
Kemalizm, ezilen bir halkın koşullarından doğar. Ülke sevgisi, ağırlıklı dil, tarihsel yaşam ve kültür ortaklığının iç-içe geçmiş köklerini, üniter potada kaynaştırmak amaçlıdır. Tasa ve kıvanç bileşkesi, bütüncül toplumcu ahlakla birlikte üstte tutulur. Egemenlik hakkı sahibi ulusa kanat geren ilerici devlet yaklaşımı vardır. Devrimcilik, kökten değişimci ideolojik rehber, ulusçuluk; tam bağımsızlığı öngören, şovenizm dışı yurtseverliktir. ”Cumhuriyet’i kuran halkın, ulus olduğu” temel görüştür. Laiklik ise vicdan özgürlüğünün yanı sıra, evrensel değerli ilişkiler ölçütüdür.
1937’de Anayasa’ya ‘yaşamsal uzlaşma’ olarak yerleşen “Altı Ok” olgusu, özgün ve benzersiz bir düzenlemedir. Bu olgu etrafında; liberal, şoven, teokratik ve ayırımcı zihniyetin karşısına çıkılması şimdilerin acil durumudur. “Lozan” esasında, emperyalist siyasetlere karşıtlıkla NATO’dan çekilmelidir. Çokuluslu şirketlere tanınan kapitülasyonları, sömürüyü, talancı özelleştirmeyi, sendikasızlaştırmayı, delinen eğitim birliğini reddetmelidir. Sahte soykırım savlarına karşı sessizliği ve stratejik uyduculuğu terk etmelidir.Kişilikli, barışçı ve laik uluslararası politikalar üretilmelidir. Kıbrıs, ulusal dava sayılmalıdır.
Kemalizm, Asya-Afrika halklarının sömürgeciliğe karşı direncindeki kalıcı etkidir. Güney Amerika’daki kamuya yararlı işlerin esin kaynağıdır. Günümüzde Karayipler’den, Venezuella’ya uzanan halkçı-devletçi projeler,“Kemal Atatürk” levhalı sosyal fabrikalardadır. Lenin’den Cinnah ve Castro’ya, Chavez’den Nkrumah’a, Mao ve Nehru’ya kadar övgüler, Atatürkçü düşünce ve uygulamalar için dile getirilmiştir.
Sonuç:
Özgün bir ideolojik karakter halk egemenliğini öngörerek, ülkenin ‘ulus-devlet’ kimlikli dirlik ve esenliğini; yönetsel, sosyo-ekonomik ve kültürel açılardan sağlayabilecek seçenektir. M.E. Bozkurt’un deyişiyle: “Anadolu İhtilâli’nin verileri, ‘Altı Ok’ içindedir. Buna Kemalizm diyoruz”.
-------------------------------
(*) Yol, yöntem (1922).
(**) CHP Kurultay prog. haz.(1937)
(***) Atatürk (1937)
