Yargı hizmetlerinin hızlandırılması adı altında, 31 Mart 2011 tarihinde Harçlar Yasası’nda yapılan değişiklikle, ceza mahkemelerinden verilen kararların Yargıtay’a temyiz edilmesi, harç yatırılması koşuluna bağlanmıştır. Bu düzenlemeye göre savcılar, harç yatırmadan kararı sanık aleyhine temyiz edebilecek ancak sanık veya müdahil durumunda olanların, aleyhlerindeki kararı temyiz etmek için 46 TL harç yatırmaları gerekecektir.
Eskişehir hâkimi olarak bu düzenlemenin anayasanın sosyal hukuk devleti ve adil yargılanma ilkelerine aykırı olduğunu gördüğümden, yasanın iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdum. Anayasa Mahkemesi, 20.10.2011 tarihli kararı ile başvurumu haklı bularak ceza davalarında temyiz harcı alınması düzenlemesinin iptaline karar verdi. Gerekçeli kararında da; ceza yargılamasında resen araştırma ilkesinin geçerli olduğunu, kamu davasının ilgilinin rızası dışında açıldığını, ödeme gücü olmayanlar için, iptali istenen kuralla birlikte etkili adli yardım sağlayacak bir sistem düzenlenmemiş olduğundan bu kuralın uygulanmasına devam edilmesinin, ödeme gücü olmayanlar bakımından anayasanın 36. maddesi kapsamında mahkemeye erişim hakkını engelleyeceği tespitinde bulundu.
Ancak, yüksek mahkeme aynı kararı ile yasanın iptali kararının, gerekçeli kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından altı ay sonra yürürlüğe girmesine karar verdi. Gerekçeli karar 29.12.2012 tarihinde yayımlandığından 29.6.2012 tarihine kadar Anayasa Mahkemesi kararı ile anayasaya aykırı olarak temyiz harcı alınmaya devam edilecektir. Bu sürede ödeme gücü olanlar temyiz hakkını kullanabilecek, olmayanlar temyiz hakkını kullanamayacağından kesinleşecek karardan dolayı cezaevine girecektir.
Hukuk devleti ilkesine ve adil yargılanma hakkına aykırılığı saptanan bir yasa kuralının uygulanmasına derhal son verilmesi gerekirken iptal hükmünün, kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak 6 ay sonra yürürlüğe girmesine karar verilerek, anayasaya aykırı olan kuralın 6 ay daha hükmünü sürdürmesi sağlanmış ve ödeme gücü olmayanların adil yargılanma hakları ihlal edilerek mahkemeye erişim hakları engellenmiştir.
Yargıtay ceza dairelerine 2011 yılında temyiz nedeniyle toplam 393 bin 635 adet dosya gönderilmiştir. Bu dosyalarda 500 binin üzerinde sanık ve müdahil temyizi bulunmaktadır. Her temyizden 46 TL harç alınması yıl içerisinde hazine için önemli miktarda gelir oluşturmaktadır. Bu da yasanın çıkarılış amacının yargıyı hızlandırmadan ziyade Hazine’ye gelir sağlama olduğunu göstermektedir.
Anayasanın 73. maddesine göre, vergi, harç ve benzeri yükümlülükler kanunla konulur ve herkes mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Bu düzenlemeye göre, anayasaya aykırılığı saptanan ve bu sebeple iptal edilen yasaya göre tahsil edilen harçlar, yasal dayanağı olmayan gelirlerdir. Anayasa Mahkemesi, bu kararı ile tespit ettiği anayasaya aykırılığı bir an önce kaldırma yerine bütçe dengelerini gözetmiştir.
Anayasanın 73. maddesindeki mali güce göre vergi toplama ilkesine aykırı olarak, yasal dayanağı olmayan gelir toplanmasının devamını sağlayarak hazinenin gelir kaybetmemesini adil yargılanma ve sosyal hukuk devleti ilkelerinin üstünde tutmuştur.
Oktay KUBAN
Yargıç
(Cumhuriyet)
