Atatürk 20. Yüzyılın Dünya Lideri

~ 09.12.2011, Doğan HASOL ~

İnternette rastladığım bir haber, Atatürkün 20. yüzyıl politik liderleri arasında dünyanın en büyüğü olduğunu belirten bir kitaptan söz ediyordu. Anılan kitabı yurtdışından getirttim ve böylece incelemek olanağına kavuştum.

ABDdeki Kentucky Üniversitesinin yayımladığı King of the Mountain: The Nature of Leadership(Dağın Kralı: Siyasal Liderliğin Doğası) adlı kitaptı bu. Kitap 18 yıllık bir çalışmanın ve çok geniş, çok ayrıntılı bir araştırmanın ürünü. Yazarı Arnold M. Ludwig, Kentucky Üniversitesinin onursal psikiyatri profesörü, on kitabın ve birçok ödülün sahibi. Gerçekten de uzun, ciddi inceleme ve araştırmalara dayalı bir puanlama ve sıralamadan sonra kitap, Atatürkü 20. yüzyılın en büyük siyasi lideri olarak belirliyor.

Araştırma 20. yüzyılın tümünü ele almış ve kitabın ilk baskısı 2002’de çıkmış. 1 Ocak 1900den 31 Aralık 2000e kadar uzanan 101 yıllık dönemi kapsayacak şekilde 199 bağımsız ülkeden tam 1941 ülke yöneticisi belirlenmiş, bunların içinden 377si daha dikkate değer bulunduğu için daha derinlemesine incelenmiş.

Liderlerin nasıl iktidara geldikleri, nasıl güç yitirdikleri, karşılaştıkları tehlikeler Yaşamları, karakterleri, kariyerleri ve akıl sağlıkları çeşitli güvenilir kaynakların yanı sıra sağlanan biyografi bilgilerine dayanılarak tarafsız bir gözle incelenmiş.

Yazar, izlemeye aldığı liderleri, hem insani yönleriyle, hem de yurttaşları ile ilişkileri bakımından irdelemiş. Liderleri davranış biçimlerine göre altı gruba ayırmış. Buna göre lider tipleri şöyle:

Hükümdarlar (Krallar, şeyhler, sultanlar, imparatorlar: Franz Joseph, 2. Abdülhamit gibi)

Tiranlar (Zalimler-Kötü liderler: İdi Amin gibi)

Vizyonerler (Toplum mühendisleri ve ütopyacı sosyalistler: Mao, Atatürk gibi)

Otoriterler (Asker kökenli liderler ya da atanmışlar: Peron gibi)

Geçiciler (Demokrasiye geçmekte olan ülkelerin liderleri: Kenyatta, Adenauer gibi)

Demokratlar (Kurulu demokrasilerin liderleri: Churchill, De Gaulle, JFK gibi)

Askeri zaferler, sosyal yapılanma, toplumun doğasını değiştirme, ekonomik başarı, ahlak gibi ölçütleri kapsayan 11 maddelik bir Siyasal Büyüklükbelirleme sistemi ile yapılan derecelendirme sonunda, incelenen 377 liderin konumu bir çizelge halinde abecesel sırayla verilmiş. O listeyi burada vermenin olanağı yok ama derecelendirmeye göre ilk sıralarda durum şöyle: Siyasal Büyüklük puanlamasına göre Atatürk 31 puanla en başta. Onu 30 puanla Mao (Çin) ve Franklin D. Roosevelt (ABD), sonra da Josef Stalin (Sovyetler Birliği), 28 puanla Lenin (Sovyetler Birliği) izliyor. Daha sonra 27 puanla Fransadan Charles de Gaulle, Çinden Deng Xiaoping, Kuzey Vietnamdan Ho şi Minh geliyor. Listede Atatürkün dışında bizden iki lider daha yer alıyor: Değerlendirmeye göre İsmet İnönü 13, 2. Abdülhamit ise 12 puanla epeyce sonraki sıralarda.

Yazarla yapılmış bir röportaja yine internetten ulaştım. Röportajı yapan Brian Lamb soruyor: Niçin Atatürk bütün bu kişilerin en başında?Yazar yanıtlıyor: Atatürkün neler yaptığına bakalım... Atatürk Türkiyeyi kurdu, yarattı. O zaman var olan Osmanlı İmparatorluğuna son verdi. O yalnızca ülkenin kurucusu, yaratıcısı olmakla kalmadı, Türkiyede derin bir toplumsal dönüşüm sağladı. Türkiyeye demokrasiyi getirdi; bir bakıma askeri tipte bir demokrasi, ancak ne olursa olsun bir demokrasi. Tarihte din ve devlet işlerini birbirinden ayıran ilklerden biri oldu. Gerçekte, İslamiyet etkisinde bir ülke olmasına karşın, bazı tip özgürlüklere, haklara olanak tanındı. Yine gerçekten, demokrasiye herhangi bir şekilde müdahale olması halinde askerler önlemekle yükümlüdür. Böylece her düzeyde, Atatürk inanılmaz bir etkiye sahipti ve başarısı olağanüstü idi.

İşte, Atatürkü 20. yüzyılın en önemli dünya lideri olarak ilan eden, liderleri sıralama alanında dünya çapında bugüne kadar yapılmış en kapsamlı çalışma böyle. Ne yazık ki biz kendi kısır iç çatışmalarımızı aşıp değerlerimize bile tam olarak sahip çıkamıyoruz. Değerlerimizin büyüklüğünü ortaya koymak da yabancılara düşüyor. Çok kısa bir süre için bile olsa Atatürkle aynı havayı soluyabilmiş bir Cumhuriyet çocuğu olmak ayrıcalığından dolayı bir kez daha mutlandım, gururlandım.

(Cumhuriyet)

Doğan HASOL | Tüm Yazıları
Hits: 1520